Programatory

WYBIERANIE PROGRAMÓW

 


W celu wybrania określonych kanałów lub programów należy doprowadzić do diod pojemnościowych, zapewniających przestrajanie w obrębie poszczególnych zakresów, właściwe dla tych kanałów lub .programów napięcia stałe. Ponadto należy dokonać przełączeń umożliwiających wybór zakresu, w którym znajduje się żądany kanał. Zasadę takiego wybierania kanałów lub programów można najlepiej wyjaśnić na podstawie działania zespołu włączająco-programującego, realizującego wybranie żądanego kanału za pomocą mechanicznych przełączników klawiszowych. Zespół dostrojenia składa się z sześciu potencjometrów dostrojczych, ukrytych zwykle za płytą frontową odbiornika oraz z sześciu odpowiadających im przełączników. W zależności od wybranego zakresu przełączniki te muszą być ustawione w położeniu V=VHF lub też U=UHF.

 


Po wciśnięciu wybranego klawisza w zespole przełączników klawiszowych dochodzi w zależności od wcześniejszego zaprogramowania właściwego przełącznika V/U do podania zasilającego napięcia o wartości +12 V do części VHF lub też do części UHF głowicy w.cz., przygotowując ją do odbioru w wybranym zakresie. Następnie dokonuje się dostrojenia do żądanego kanału za pomocą potencjometru odpowiadającego wciśniętemu  klawiszowi. Ukryte pod klapką przykrywającą zespół dostrojenia niewielkie skale, umieszczone obok każdego z potencjometrów dostrojczych, ułatwiają przeprowadzenie tej czynności, informując o kierunku przestrajania. Po uzyskaniu zadowalającego dostrojenia do żądanego kanału zamyka się klapkę przykrywającą zespół dostrojenia. Ilekroć dojdzie następnie do wciśnięcia zaprogramowanego w ten sposób klawisza wyboru programu, na ekranie odbiornika pojawi się zawsze ten sam, określony wcześniej program. Napięcie zasilające potencjometry dostrojcze jest stabilizowane na poziomie +28 V, co sprawia, że wahania napięcia zasilającej sieci prądu zmiennego nie zakłócają dostrojenia odbiornika do wybranego kanału.

Sensorowe wybieranie programów za pomocą układów

scalonych SAS 560 i SAS 570

 

Zestawy mechanicznych przełączników stosowane w celu określenia programu odbieranego przez głowicę w.cz. wymagają użycia pewnej siły podczas ich obsługi. Konieczne jest bowiem nie tylko wciśnięcie wybranego klawisza w celu włączenia odpowiadającego mu przełącznika, ale także wywarcie pewnego nacisku na listwę blokującą włączony uprzednio przełącznik, tak aby mógł on wrócić do spoczynkowej pozycji wyjściowej. Starszym osobom trudno jest niejednokrotnie posługiwać się tego typu przełącznikami mechanicznymi. Ponadto, w przypadku każdego ruchomego zespołu mechanicznego, występuje niebezpieczeństwo przedwczesnego zużycia, szczególnie duże w razie niezbyt delikatnej obsługi. Z tego powodu opracowano zespoły przełączające, które w następstwie zwykłego dotknięcia palcem (rys. 3.43) powodują zadziałanie przełączników elektronicznych, dołączających do głowicy właściwy dla żądanego kanału potencjometr dostrojczy i odłączający ponadto potencjometr dostrojczy dołączony uprzednio. Odpowiada to więc mechanicznemu odblokowaniu wciśniętego wcześniej klawisza. W celu realizacji tych funkcji opracowano układy scalone typu SAS 560 oraz SAS 570. Zbudowane są one w taki sam sposób i każdy z tych układów umożliwia wybieranie jednego spośród czterech kanałów. Układ typu SAS 560 wyróżnia się jedynie dodatkowym stopniem, który powoduje, że po włączeniu odbiornika wyłącznikiem sieciowym następuje zawsze samoczynne włączenie pierwszego kanału, gdyż po wyłączeniu zasilania odbiornika cały zespół przełączający wraca zawsze do położenia spoczynkowego. Bez tego dodatkowego stopnia należałoby zatem przy każdym włączeniu odbiornika użyć najpierw wyłącznika sieciowego, a zaraz po nim wybrać na zespole przełączającym żądany kanał, ponieważ w przeciwnym przypadku na ekranie odbiornika nie pojawiłby się żaden obraz.


 


Na rysunku przedstawiono schemat ideowy pierwszego stopnia układu scalonego SAS 560 wraz z dołączonymi elementami zewnętrznymi. Do wyprowadzenia 10 układu scalonego SAS 560 podłączony jest czujnik dotykowy T (sensor), a do wyprowadzenia 6 potencjometr dostrojczy P, umożliwiający dostrojenie do żądanego kanału. Do wyprowadzenia 9 dołączona jest lampka, która zaczyna świecić po dotknięciu odpowiadającego jej sensora i tym samym sygnalizuje wybrany właśnie kanał. W stanie spoczynkowym tego stopnia tranzystory T1, T9 i T13, które odpowiadają wyprowadzeniom 10, 6 i 9, pozostają zablokowane i nie przewodzą prądu.

Jeżeli w rezultacie dotknięcia sensora Ta dojdzie do zwarcia obu elektrod tego czujnika opuszkiem palca, do czego wystarcza w zupełności rezystancja przejścia wynosząca około 20 MW, to nastąpi wysterowanie tranzystorów T1 i T2. Przewodzący dotychczas tranzystor T5 zostanie w wyniku tego zatkany przez pracujący w charakterze diody tranzystor T3. Napięcie na kolektorze tranzystora T5 wzrośnie aż do wartości ograniczonej przez oddziałujący jak dioda Zenera tranzystor T4.

Wzrastające napięcie kolektora T5 wysterowuje ponadto tranzystor T6, tworzący wraz z T7 stopień różnicowy, z którego wyjścia będą z kolei wysterowane tranzystory T8 i T9. Przewodzący prąd tranzystor T9 uaktywnia potencjometr dostrojczy, podłączony do wyprowadzenia 6. Poza tym z wyjścia stopnia różnicowego T6/T7 następuje wysterowanie tranzystora T11 i dołączonego do niego tranzystora T12, co sprawia, że tranzystor T13 staje się przewodzący i powoduje zaświecenie lampki La, podłączonej do wyprowadzenia 9 układu scalonego SAS 560. Tranzystor T8 podaje ponadto, poprzez oddziałujący jak dioda Zenera tranzystor T10 oraz dzielnik napięcia złożony z rezystorów R8 i R9, określone napięcie na bazę tranzystora T7.

W ostatecznym rezultacie wszystkich tych procesów następuje więc przełączenie na odbiór żądanego programu. Po usunięciu palca z czujnika dotykowego Ta tranzystor T6 jest utrzymywany w stanie włączenia przez tranzystor T7, na którego bazie występuje napięcie polaryzujące, podane z tranzystora T8 poprzez tranzystor T10. Tym samym w stanie przewodzenia pozostają również tranzystory T9 i T13. Oznacza to samoczynne podtrzymanie stanu włączenia wybranego kanału, o czym świadczy świecąca w dalszym ciągu lampka La. Na wspólnym dla wszystkich stopni układu rezystorze sprzęgającym Rk pojawia się w stanie podtrzymania napięcie równe 3 V.

Jeżeli nastąpi teraz uaktywnienie innego stopnia układu w efekcie dotknięcia odpowiedniego sensora, to napięcie na rezystorze Rk wzrośnie na krótko do wartości 4,5 V i spowoduje przerwanie poprzedniego stanu podtrzymania. Jednocześnie dojdzie do włączenia nowego kanału, przyporządkowanemu dotkniętemu aktualnie sensorowi.

Tranzystor T14 występuje tylko w układzie scalonym SAS 560. Po włączeniu zasilania odbiornika na rezystorze Rk nie pojawia się początkowo żaden spadek napięcia, przez co baza tranzystora T14 znajduje się wówczas na potencjale masy układu. Powoduje to taki sam efekt, jak dotknięcie przełącznika Ta, tzn. poprzez diodę utworzoną z tranzystora T3 dochodzi do zablokowania tranzystora T5 w rezultacie czego następuje włączenie pierwszego kanału.


 


Na kolejnym rysunku przedstawiono schemat ideowy zespołu włączającego, zbudowanego z układów scalonych SAS 560 oraz SAS 570 i umożliwiającego wybieranie jednego spośród ośmiu kanałów. W zespole tym każdy z sygnałów, który aktualnie wywołuje zaświecenie lampki określającej wybrany kanał, powoduje także wysterowanie w głowicy w.cz. przełącznika diodowego, ustalającego zakres przynależny wybranemu kanałowi. Można więc zaprogramować poszczególne przełączniki dotykowe w dowolny sposób, przyporządkowując im kanały leżące w zakresie I, III lub IV.

Aby ograniczyć do minimum prądy występujące w sensorach po ich dotknięciu i zapewnić zgodność z odpowiednimi przepisami VDE nawet w tym przypadku, gdy nastąpi jednoczesne dotknięcie palcami wszystkich sensorów, w szereg z poszczególnymi czujnikami włączono rezystory R1 do R9, odznaczające się dużą wartością rezystancji. Potencjometry PI do P8 dołączone są do wspólnego przewodu sterującego poprzez diody odsprzęgające. Dioda D9, poprzez którą wszystkie potencjometry są dołączone do masy układu, kompensuje  współczynnik  temperaturowy diod odsprzęgających.

Układy scalone SAS 560 i SAS 570 mogą być ponadto wykorzystane w systemie zdalnego sterowania, po dołączeniu do nich cyfrowych układów logicznych oraz licznika pierścieniowego.

Układy scalone realizujące podobne funkcje jak układy SAS 560 i SAS 570 produkowane są także przez firmę Texas Instruments i określane jako SN 16798 oraz SN 16799. Mogą one współpracować zarówno z sensorami działającymi w omówiony sposób, jak również z tzw. sensorami jednopłytkowymi, które mają tylko jedną elektrodę dotykową, uaktywnianą pojemnością występującą pomiędzy osobą dotykającą sensor a ziemią.

Przestrajanie cyfrowe

Daleko idące zwiększenie komfortu strojenia głowicy w.cz. zapewniają cyfrowe systemy przestrajania. W przypadku tych systemów numer żądanego kanału (por. tablicę na str. 31) zostaje po prostu wprowadzony do odbiornika za pomocą odpowiednich klawiszy. Oscylator kwarcowy oraz zespół dzielników częstotliwości wytwarza na podstawie wprowadzonego numeru kanału sygnał o częstotliwości wymaganej do odbioru wybranego kanału. Równocześnie na diody zapewniające przestrajanie głowicy podaje się napięcie o wolno narastającej wartości, które dokonuje przestrojenia głowicy. Odpowiedni układ porównania częstotliwości i fazy powoduje przestrajanie głowicy tak długo, aż nastąpi pełna zgodność częstotliwości oscylatora głowicy z częstotliwością oscylatora systemu przestrajania, określoną numerem wybranego kanału. Tym samym odbiornik zostaje dokładnie dostrojony do żądanej stacji nadawczej, nawet w przypadku, gdy stacja ta nie emituje aktualnie żadnego programu.

Metoda przestrajania cyfrowego opiera się na dwóch podstawowych zasadach:

1. Synchronicznej pętli fazowej, określanej w literaturze anglosaskiej jako Phase Locked Loop (PLL),

2. Syntezy częstotliwości, tzn. uzyskiwania dowolnej częstotliwości za pomocą oscylatora kwarcowego o stałej częstotliwości i odpowiedniej konfiguracji dzielników częstotliwości.

PRZESZUKIWANIE ZAKRESÓW I WYBIERANIE PROGRAMÓW

Zaprogramowanie na stałe poszczególnych klawiszy przełączających zespołu włączająco-programującego lub przełącznika kanałów odznacza się niezaprzeczalnymi zaletami, jeżeli odbiornik telewizyjny umieszczony jest na stałe w domu i może być dostrojony do miejscowych, dobrze odbieranych stacji nadawczych. Inaczej problem ten przedstawia się w przypadku odbiorników przenośnych, zabieranych ze sobą podczas podróży.

Głowica w.cz. odbiornika telewizyjnego przestrajana jest za pomocą diod pojemnościowych. W przypadku przestrajania ręcznego do diod tych doprowadzono napięcie stałe, zmieniające się w sposób ciągły. Po przełączeniu na automatykę przeszukiwania zakresów następuje podanie na diody strojeniowe głowicy napięcia piłokształtnego, o przebiegu przedstawionym na rys. 3.46. Napięcie to dokonuje przestrojenia całego zakresu w ciągu około 2,5 s, przy czym proces przestrajania zostaje zatrzymany w przypadku odnalezienia w przestrajanym zakresie stacji nadawczej, zapewniającej odpowiednio dobry odbiór. Zasada działania takiej automatyki jest przedstawiona na schemacie blokowym zamieszczonym poniżej.


Po ustawieniu przełącznika rodzaju pracy w pozycji A (A = automatyka, H = przestrajanie ręczne) i po naciśnięciu przycisku „Start" w układzie generatora przebiegów piłokształtnych dochodzi do ładowania ze źródła prądu stałego kondensatora o pojemności 3,3 pF, który spełnia funkcję pamięci dostrojenia. Napięcie na tym kondensatorze narasta w sposób przedstawiony na rys. 3.46. To piłokształtne napięcie przestraja głowicę w.cz., której sygnały wyjściowe doprowadzone są do wzmacniacza pośredniej częstotliwości. Za każdym razem, gdy sygnał nośnej wizji pobrany z trzeciego stopnia wzmacniacza p.cz. wizji wykaże koincydencję w układzie dyskryminatora  częstotliwości  38,9  MHz, przerwane zostaje za pośrednictwem bistabilnego przerzutnika ,,startu/stopu" narastanie napięcia piłokształtnego i następuje utrwalenie uzyskanej w ten sposób wartości napięcia strojącego. Zatrzymanie procesu przestrajania mogłoby jednakże wystąpić również dla każdej z częstotliwości nośnych fonii. Dlatego też przewidziano drugi układ koincydencji, który porównuje impulsy synchronizacji linii. Tylko wówczas, gdy przy danym dostrojeniu nastąpi jednocześnie zsynchronizowanie generatora odchylania poziomego, ma miejsce dokładne dostrojenie do nośnej wizji o częstotliwości 38,9 MHz. Przeszukiwanie zakresu jest wtedy zastopowane, zaś układ automatycznej regulacji częstotliwości zapewnia dokładne dostrojenie do częstotliwości odnalezionej stacji nadawczej. Usunięta zostaje ponadto blokada fonii i pojawia się obraz wraz z towarzyszącym mu dźwiękiem. Stopień automatycznej regulacji częstotliwości umożliwia poza tym utrzymanie niezmiennej wartości napięcia strojącego, występującego na kondensatorze pełniącym funkcję pamięci dostrojenia.

Aby automatyka przeszukiwania zakresów reagowała rzeczywiście tylko na dobrze odbierane stacje nadawcze, zapewniono możliwość przestawiania przełącznika czułości w pozycję „blisko".

Rozpatrywany układ obejmuje ponadto automatyczne przełączanie pomiędzy zakresem I, III oraz UHF. Jeżeli odbierany aktualnie program nie podoba się i nastąpi w związku z tym ponowne uruchomienie przeszukiwania zakresów poprzez naciśnięcie przycisku ,,Start", to automatyka spowoduje przeszukanie danego zakresu aż do końca. Dwa przerzutniki bistabilne powodują następnie przełączenie diod określających wybór zakresu oraz ponowny start układu wytwarzającego napięcie strojące.

Aby wiadomo było, jaki zakres częstotliwości jest aktualnie przeszukiwany, w rozpatrywanym układzie przewidziano pewien rodzaj wskaźnika strojenia, złożonego z trzech grup lampek sygnalizacyjnych, symbolizujących zakresy I, III i UHF.

Całkowity układ zawiera szereg interesujących stopni. Zrealizowany jest on w postaci scalonej i obejmuje ponad 80 tranzystorów oraz sześć przerzutników bistabilnych. Zalety rozpatrywanej automatyki przestrajania są szczególnie wyraźne w przypadku odbiorników przenośnych. Ciągłe przestrajanie nie jest jednak zbyt korzystne tam, gdzie chodzi dodatkowo o zapewnienie możliwości bezpośredniego wyboru określonego programu. Dlatego też zwrócono się w kierunku zasady przestrajania cyfrowego.

Przeszukiwanie zakresów z cyfrową pamięcią programów

 

Start systemu przeszukiwania zakresów następuje w rezultacie naciśnięcia jednego z trzech przycisków wyboru zakresów:

zakres     VHF I           VHF III              UHF

kanały    2 do 4            5 do 12                        21 do 68

Szybkie przeszukiwanie danego zakresu przechodzi w przypadku odnalezienia sygnału telewizyjnego w powolne dostrojenie dokładne i kończy się w chwili uzyskania optymalnego punktu dostrojenia, który zapewnia najlepszą ostrość obrazu. Proces dostrajania można śledzić za pośrednictwem rozszerzającej się skali wyświetlanej na ekranie. Ta termometryczna skala podaje również, w którym miejscu znajdują się kanały o określonych numerach. Poprzez naciśnięcie kolejnego przycisku w elektronicznej pamięci można zapisać uzyskaną wielkość napięcia dostrojenia. Dzięki temu dostrojenie to może być później odtworzone w każdej chwili za pośrednictwem sensorowych przycisków wyboru programów.

Uzyskana wielkość napięcia dostrojenia wyrażana jest w wartościach binarnych i zapisywana w układzie pamięci zbliżonej do stosowanych w mikrokomputerach. Aby ta elektroniczna pamięć mogła spełniać swoją funkcję, konieczne jest jej ciągłe zasilanie. Napięcie zasilające tę pamięć uzyskiwane jest z napięcia sieciowego również po wyłączeniu odbiornika wyłącznikiem sieciowym. W odbiorniku znajduje się ponadto bateria sucha, która nawet w przypadku wyciągnięcia wtyczki sieciowej z gniazdka umożliwia utrzymanie zawartości pamięci w stanie niezmiennym przez wiele tygodni.

Zasada cyfrowego przeszukiwania zakresów

Zamiast piłokształtnego napięcia strojącego o przebiegu ciągłym, wykorzystuje się tu w celu przestrajania głowicy w.cz. napięcie narastające stopniowo, o przebiegu przedstawionym na rys. 3.49. To napięcie schodkowe, które doprowadzono do diod pojemnościowych głowicy, wytwarzane jest za pomocą generatora przebiegów prostokątnych oraz licznika cyfrowego. Napięcie to narasta aż do wartości maksymalnej, osiągając 2048 stopni lub kroków. W zakresie UHF, który rozciąga się na przestrzeni 400 MHz, oznacza to rozdzielczość wynoszącą w przybliżeniu 200 kHz/krok. Tym samym maksymalny błąd dostrojenia równy jest 100 kHz i musi być sprowadzony do zera za pomocą automatycznej regulacji częstotliwości.

Ważna jest również szybkość przestrajania. Powinna być ona tak dobrana, aby można było uzyskać na ekranie obrazy poszczególnych programów w czasie pozwalającym na osiągnięcie ich właściwej jakości, przeszukiwanie zaś całego zakresu nie trwało zbyt długo. Do przestrojenia w obrębie całego zakresu VHF wybrano w związku z tym czas równy 20 s. Wobec jedenastu kanałów położonych w tym zakresie oznacza to około 1,8 s/kanał. W zakresie UHF, w którym występuje 48 kanałów, przestrajanie trwa 80 sekund, co oznacza około 1,7 s/kanał.


Licznik cyfrowy dostarcza ze swej strony jedynie impulsów odliczających bądź też sterujących. Z impulsów tych uzyskuje się w kolejnym stopniu układu impulsy wyjściowe Uz, których okres powtarzania równy jest 2 ms. Na początku ,,schodków" impulsy wyjściowe Uz mają kształt przedstawiony na rysunku.


W miarę zaś przestrajania zakresu stają się coraz szersze, uzyskując postać przedstawioną na kolejnym rysunku.

 



Impulsy te wysterowują następnie tranzystor przełączający. Poprzez rezystor umieszczony w obwodzie kolektorowym tego tranzystora dochodzi do periodycznego dołączania wysokostabilnego napięcia stałego o wartości 30 V do filtru dolnoprzepustowego. W rezultacie podania impulsów sterujących o kształcie pokazanym na rys. “a” powyżej, na wyjściu tego filtru powstaje schodek napięcia o niskiej wartości, gdy impulsy sterujące mają zaś kształt zgodny z rys. “b”, napięcie wyjściowe filtru staje się odpowiednio wyższe. W ostatecznym rezultacie powstaje napięcie strojenia głowicy, charakteryzujące się ściśle określonym sposobem narastania.

Przedstawiony na kolejnym rysunku schemat blokowy wyjaśnia funkcję całości rozpatrywanego układu. Szybki licznik Y zlicza w sposób ciągły impulsy dostarczane przez generator T, będący źródłem przebiegu prostokątnego o częstotliwości l MHz. Sygnał wyjściowy tego licznika ma charakter danych binarnych. Przyjęta w tym układzie liczba 2048 = 211 stopni narastania napięcia oznacza 11 bitów, a więc licznik Y musi mieć 11 linii wyjściowych. Linie te są doprowadzone do komparatora Z. W celu wszczęcia przeszukiwania zakresu należy nacisnąć jeden z przycisków ,,Auf" (,,w górę") lub „Ab" (,,w dół"). W wyniku tego na wejście licznika/rejestru przesuwnego X podane zostaną impulsy o częstotliwości 25 Hz, w przypadku przeszukiwania zakresu UHF, lub o częstotliwości 100 Hz, w przypadku przeszukiwania zakresu VHF. Częstotliwości tych impulsów określają wspomniane wcześniej czasy przestrajania poszczególnych zakresów, równe odpowiednio 80 s lub 20 s. Jeżeli po osiągnięciu dobrze odbieranej stacji dojdzie do zatrzymania procesu przeszukiwania zakresu, to odpowiednia informacja binarna będzie zapamiętana w rejestrze przesuwnym X.

Klawiatura wyboru kanałów składa się w rozpatrywanym przypadku z mechanicznych przycisków zwiernych A do D oraz l do 4, co umożliwia zapisanie w pamięci układu 16 programów w rezultacie naciśnięcia dwóch odpowiednich przycisków, np. A3, B4, C2. W celu zapisania w pamięci wielkości napięcia dostrojenia odpowiadającego odnalezionej właśnie stacji, należy przycisnąć np. A3, a ponadto przycisk S (pamięć). Poprzez logikę wejściową nastąpi wówczas wybranie w pamięci M komórki określonej adresem A3, w której pod wpływem logiki zapisu/odczytu R zostaną zapisane dane binarne, znajdujące się w rejestrze przesuwnym Xi odpowiadające wyszukanej stacji.

Aby uzyskać później normalny odbiór programu tej stacji wystarczy jedynie nacisnąć kombinację przycisków A3. Logika wejściowa L wybierze wówczas odpowiedni adres pamięci M. Dane binarne zgromadzone w pamięci M pod tym adresem zostaną następnie przekazane do rejestru przesuwnego X, który za pośrednictwem komparatora Z spowoduje wytworzenie odpowiedniego napięcia dostrojenia głowicy w.cz. Rozpatrywany system obejmuje jeszcze cały szereg innych funkcji realizowanych w sposób cyfrowy, jak np. sterowanie 64-stopniową regulacją głośności, jaskrawości oraz nasycenia kolorów, a ponadto umożliwia zapisywanie w pamięci uzyskanych wartości nastawienia tych parametrów. Podczas właściwego przeszukiwania zakresów następuje poza tym automatyczne przełączenie na przestrajanie zakresu UHF po zakończeniu przestrajania w obrębie zakresu VHF.

Układ porównania częstotliwości

Automatyczne przestrajanie cyfrowe opiera się na zasadzie regulacji, która jest zbliżona do zasady działania układu porównania fazy. W celu zmniejszenia trudności wynikających z bezpośredniego przetwarzania bardzo wielkiej częstotliwości (wartości rzeczywistej) sygnału oscylatora głowicy, poddaje się tę częstotliwość podziałowi w ośmiu kolejnych przerzutnikach bistabilnych, z których każdy dokonuje podziału tej częstotliwości w stosunku 2:1. Ponieważ 2­­8=256, to w rezultacie powstaje nowa wartość rzeczywista częstotliwości, a mianowicie: freal=f0/256.

 


Częstotliwość oscylatora f0, która w przypadku np. kanału 9 jest równa 242,15 MHz, sprowadzono w ten sposób do wartości:

242150:256=946 kHz, którą można przetwarzać w dalszym ciągu o wiele łatwiej.

Częstotliwość ta jest następnie doprowadzona do komparatora, który obejmuje również cyfrowy licznik częstotliwości. Licznik ten zamienia podany na jego wejście nieprzerwany ciąg impulsów, na kodowaną binarnie wartość liczbową.

Jako wymagana wartość częstotliwości oscylatora w danym kanale trafia do komparatora odpowiednia, również kodowana binarnie, wartość liczbowa. Dla wszystkich kanałów, których odbiór umożliwia głowica, te wartości liczbowe ustalono wcześniej i zgromadzono w pamięci stałej, skąd poszczególne z nich mogą być pobierane za pośrednictwem klawiatury.

Komparator powoduje, że napięcie dostarczane przez wzmacniacz regulacyjny w celu dostrojenia głowicy ma najpierw charakter narastający. Gdy w komparatorze stwierdzono następnie równość wartości rzeczywistej i wymaganej, dochodzi do ustalenia się stanu równowagi. Nie jest to równość fazy, występująca w przypadku układu PLL, lecz jedynie równość częstotliwości, co jednakże wystarcza w zupełności do uzyskania dokładnego dostrojenia. Napięcie strojące głowicę zostaje utrzymane na poziomie, przy którym wystąpiła równość częstotliwości, a tym samym głowica zostaje prawidłowo dostrojona w sposób automatyczny.

SYSTEMY PRZESTRAJANIA
System przestrajania z licznikiem częstotliwości

Tego typu system przestrajania, który może działać również w układzie zdalnego sterowania, opracowano w firmie Valvo i zastosowano w odbiornikach telewizyjnych pod określeniem TRD — Tuning Remote Digital.

Na schemacie blokowym przedstawionym na rys. pokazano właściwy układ realizujący przestrajanie głowicy w tym systemie.


 


Firma Valvo określa tę metodę przestrajania jako Digital Channel Selection tzn. cyfrowe wybieranie kanałów. W celu praktycznej realizacji tej metody opracowano trzy układy scalone IS 1, IS 2 oraz IS 3.

Za pośrednictwem odpowiedniego obwodu sprzężonego z oscylatorem głowicy następuje wydzielenie części napięcia wyjściowego oscylatora. Jest ono wzmocnione później w układzie scalonym IS 3, po czym dochodzi do podziału częstotliwości tego napięcia w stosunku 1:256. Występujące w obszarze środkowym zakresu VHF częstotliwości oscylatora o wartościach równych około 200 MHz są w rezultacie tego przekształcone na ciągi impulsów o częstotliwościach około 700 kHz. Można je łatwiej przetwarzać w układach cyfrowych.

Częstotliwość uzyskana na wyjściu dzielnika l:256 jest następnie doprowadzona do układu scalonego IS 2, gdzie trafia poprzez odpowiednia bramkę na wejście cyfrowego licznika częstotliwości. Czas otwarcia tej bramki ustalany jest przy wykorzystaniu sygnału z oscylatora kwarcowego, pracującego z częstotliwości 4 MHz.

Występujący w układzie IS 2 licznik częstotliwości stanowi pewnego rodzaju wstępny rejestr wyboru kanału. W przynależnej do tego licznika pamięci stałej zgromadzone są w postaci binarnej dane określające kanały, które można wybrać za pomocą tego systemu. Dane odnoszące się do żądanego aktualnie kanału uzyskiwane są z pamięci stałej poprzez naciśnięcie odpowiedniego przycisku i określają następnie wartość, przy której dochodzi do zatrzymania zliczania impulsów przez licznik. Napięcie doprowadzone do diod pojemnościowych głowicy i zapewniające jej przestrojenie jest wytwarzane w podobny sposób, jak w innych systemach tego typu, tzn. za pośrednictwem licznika wyznaczającego raster czasowy. Jeżeli wystąpi zgodność danych binarnych reprezentujących częstotliwość oscylatora głowicy z informacjami zapisanymi w pamięci stałej, to następuje utrwalenie uzyskanej wartości napięcia strojącego, niewielkie zaś niedokładności dostrojenia są niwelowane za pomocą impulsów dokładnego dostrojenia.

Cały system umożliwia realizację wielu dodatkowych funkcji. Jedną z nich stanowi wyświetlanie numeru wybranego kanału na ekranie odbiornika. Poza elektronicznym przeszukiwaniem zakresów, można także dokonywać wyboru żądanego kanału w sposób bezpośredni, tzn. naciskając w pozycji,,Wybór kanału" te przyciski klawiatury, które określają dwucyfrowy numer żądanego kanału. Automatyka systemu zapewnia wówczas wyszukanie tego kanału oraz optymalne dostrojenie. Rozpatrywany system umożliwia poza tym regulację oraz zapisywanie w pamięci wartości takich parametrów analogowych, jak głośność, jaskrawość, nasycenie kolorów oraz kontrast. Kompletny system, który obejmuje także zdalne sterowanie, składa się z dziesięciu układów scalonych. W celu zachowania zawartości pamięci także w przypadku przerwania zasilania sieciowego przewidziano w urządzeniu zasilanie awaryjne z niewielkiego ogniwa niklowo-kadmowego.